Po oddaniu czci ołtarzowi na rozpoczęcie Mszy św., uczynieniu znaku krzyża św. i pozdrowieniu wiernych, następuje tzw. akt pokuty. Składa się on z czterech części:

1. Wypowiadane przez kapłana zaproszenie (wezwanie) do przypomnienia sobie grzechów oraz do przeproszenia Boga za ich popełnienie;

2. Chwila milczenia na wzbudzenie w sobie żalu za grzechy oraz na prośbę o ich odpuszczenie;

3. Wspólne wyznanie win;

4. Absolucja w formie wypowiadanej przez kapłana prośby o odpuszczenie grzechów wszystkim zgromadzonym na Mszy Świętej (uwalnia ona od skutków popełnienia tzw. grzechów powszednich, ale nie posiada skuteczności sakramentu pokuty i nie uwalnia od grzechów śmiertelnych!).

Wspólne wyznanie win może odbywać się w czterech formach:

1. Odmawianie modlitwy Spowiadam się Bogu Wszechmogącemu... (na słowa "moja wina, moja wina, moja bardzo wielka wina" modlący się trzykrotnie uderzają się w pierś. Bicie się w piersi, od samego początku chrześcijaństwa, uchodziło za typowy gest wyrażający pokutne usposobienie. Ponieważ serce uważane było między innymi za siedlisko i źródło grzechu, stąd uderzanie się w piersi, za przykładem Pisma Świętego, traktowane było jako zewnętrzne ukazanie poczucia swojej grzeszności, skruchy, żalu i szczerego wyznania grzechów. ( Łk 18, 13; 23,48).

2. Użycie dialogowanej formuły aktu pokuty:
    Kapłan mówi: Zmiłuj się nad nami, Panie.
    Wierni odpowiadają: Bo zgrzeszyliśmy przeciw Tobie.
    K: Okaż nam, Panie, miłosierdzie swoje.
    W: I daj nam swoje zbawienie.
(dialog ten jest oparty na wersetach biblijnych: Jl 2,17 i Ps 85,8).

3. Zastosowanie tzw. tropów - wypowiadanych przez kapłana potrójnych wezwań do Chrystusa, które zakończone są prośbą: zmiłuj się nad nami! W odpowiedzi na nie wierni powtarzają po kapłanie jeszcze raz: zmiłuj się nad nami!
Przykład: K: Panie, który zostałeś posłany, aby uzdrowić skruszonych w sercu, zmiłuj się nad nami.
W: zmiłuj się nad nami.
K: Chryste, który przyszedłeś wzywać grzeszników, zmiłuj się nad nami.
W: Zmiłuj się nad nami.
K: Panie, który siedzisz po prawicy Ojca, aby się wstawiać za Twoim ludem, zmiłuj się nad nami.
W: Zmiłuj się nad nami.
(oprócz tego Mszał podaje jeszcze dziesięć innych przykładów tropów, a także zezwala kapłanowi na tworzenie własnych, opierających się jednak na tekstach liturgicznych danego dnia).

4. Dokonanie tzw. aspersji (łac. aspergo - rozpraszam, pokrapiam), czyli pokropienia wiernych pobłogosławioną wodą. Tę formę aktu pokuty zaleca się stosować przede wszystkich podczas Mszy Świętych sprawowanych w niedzielę - pamiątkę Zmartwychwstania Chrystusa. Obrzęd ten symbolizuje obmycie człowieka z duchowego brudu - grzechu i stanowi przypomnienie chrztu świętego, czyli momentu, w którym człowiek staje się duchowym dzieckiem Boga i otrzymuje nadzieję zmartwychwstania.